Ludwik Bociański

---

Życiorys

Działalność niepodległościowa i służba w WP

Ludwik Bociański przyszedł na świat jako potomek chłopskiej rodziny, w której był synem Wojciecha oraz Wiktorii z rodu Stefaniaków. Warto dodać, że jego brat Jan pełnił funkcję dyplomaty, natomiast siostra Maria Bociańska-Radomska angażowała się w działania na rzecz uczestnictwa w powstaniu wielkopolskim oraz w działalność społeczną.

Bociański zdobył wykształcenie w Królewskim Gimnazjum w Ostrowie Wielkopolskim oraz w kępińskim gimnazjum, gdzie zakończył swoją edukację w 1913 roku, uzyskując maturę. Jako młody człowiek działał też w skautingu.

W 1914 roku został wcielony do niemieckiej armii, gdzie służył jako podporucznik artylerii na froncie zachodnim. Pełnił tę funkcję do momentu, gdy w wyniku odniesionych ran podczas bitwy pod Verdun został odznaczony i przechodził kolejne awanse. W sierpniu 1917 roku, z powodu problemów zdrowotnych, zakończył służbę na froncie, przenosząc się do zadania w Wielkopolsce. Jako członek POW zaboru pruskiego odegrał istotną rolę w organizacji konspiracji powstańczej.

Bociański aktywnie uczestniczył w powstaniu wielkopolskim, organizując batalion strzelców z Pleszewa, któremu udało się wyzwolić Ostrów Wielkopolski. Współorganizował powstanie 8. wielkopolskiego pułku piechoty, później przemianowanego na 62 pułk piechoty wielkopolskiej, którym dowodził najpierw jako komendant I batalionu, a następnie całego pułku. W 1919 roku rozpoczął pracę w Grudziądzkim pułku strzelców, przemianowanym na 64 Grudziądzki pułk piechoty, którego dowództwo sprawował do października 1921 roku, biorąc udział w wojnie z bolszewikami nad Bugiem, a także w bitwie warszawskiej w składzie 16 Dywizji Piechoty.

W październiku 1921 roku rozpoczął roczny kurs w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie, kończąc go w 1922 r. uzyskując tytuł oficera Sztabu Generalnego. Po ukończeniu kursu został przydzielony do Biura Ścisłej Rady Wojennej, na stanowisko referenta w Oddziale IIIa. W tym czasie jego kariera miała również ciekawy epizod związany z występami w drużynie piłkarskiej Polonii Bydgoszcz, gdzie grał na pozycji lewoskrzydłowego.

Od lutego 1924 roku wypełniał obowiązki szefa Wydziału Wywiadowczego Oddziału II Sztabu Generalnego. W kontekście przewrotu majowego w 1926 roku jednoznacznie opowiedział się po stronie marszałka Piłsudskiego. Doceniony za lojalność, pozostał na swoim dotychczasowym stanowisku. W marcu 1927 roku awansował na dowódcę 86 pułku piechoty w Mołodecznie, gdzie pod jego kierunkiem powstał duży pomnik upamiętniający poległych żołnierzy, znany jako Ostra Brama Mińska. Poświęcenie tego monumentu miało miejsce z udziałem biskupa Władysława Bandurskiego oraz prezydenta Mościckiego. Jako komendant Szkoły Podchorążych Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej-Komorowie, wprowadził ceremoniał pasowania szablą, który przetrwał do współczesnych czasów, a podchorążowie z jego szkoły mający mundury historyczne pełnili wartę honorową przed Belwederem podczas rocznicy Nocy Listopadowej. Po tym okresie zyskał tytuł dowódcy piechoty dywizyjnej 20 Dywizji Piechoty w Baranowiczach.

Generał Kazimierz Fabrycy w swojej ocenie stwierdził, że:

Płk Bociański na każdem zajmowanem stanowisku wyróżniał się wybitną inicjatywą i jako wybitnie ideowy oficer pracą swą przyniósł dla wojska b. wielkie korzyści.

W służbie cywilnej

W listopadzie 1930 roku Bociański został posłem na Sejm III kadencji z okręgu nr 37 (Ostrów Wielkopolski), jednak już w styczniu 1931 zrezygnował z mandatu. Od końca 1935 roku sprawował funkcję wojewody wileńskiego, co przyniosło mu liczne kontrowersje, zwłaszcza ze strony mniejszości narodowych i opozycji. W dniu 11 lutego 1936 roku wydał memoriał, który miał na celu ograniczenie praw litewskiej i białoruskiej mniejszości. Dokument ten został opublikowany przez drukarnię w Kownie w 1939 roku. Bociański aktywnie ingerował w kwestie związane z wyznaniami, próbując przejąć parafię rzymskokatolicką od białoruskich oo. marianów, co doprowadziło do upadku tamtej wspólnoty, zanim czekano na decyzję wyższych władz kościelnych.

Interweniował w sprawie Czesława Miłosza, który został zwolniony za emisję audycji z białoruskim repertuarem, co spowodowało, że poeta odniósł się do Bociańskiego w negatywnym kontekście w swoim utworze „Toast”. Od 25 maja 1939 roku pełnił urząd wojewody poznańskiego.

Był wymieniany wśród masonerii przez Leona Chajna.

Kampania wrześniowa

W trakcie wrześniowej kampanii 1939 roku opuścił Poznań. Został mianowany naczelnego kwatermistrza rządu 6 września 1939 roku. Dnia 17 września, na moście granicznym na Czeremoszu w Kutach, próbował przekonać Nacalnego Wodza Edwarda Śmigłego-Rydza do pozostania w kraju. Po nieudanej rozmowie, w akcie desperacji podjął próbę odebrania sobie życia, która nie zakończyła się jednak sukcesem. W wyniku odniesionych ran, został przewieziony do Rumunii, gdzie przebywał na internowaniu. Po pewnym czasie udało mu się przedostać do zachodniej Europy, ale nie zdołał uzyskać przydziału do Polskich Sił Zbrojnych.

Dalsze losy

Po zakończeniu II wojny światowej, w 1947 roku, Bociański osiedlił się w Wielkiej Brytanii. Choć nie angażował się w aktywności polityczne wśród emigracji, utrzymywał stałe kontakty z organizacjami kombatanckimi, a także pisał różnorodne artykuły okolicznościowe. Warto podkreślić, że przekazał bibliotece Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie wiele tomów poświęconych polskiej filologii, antropologii, archeologii oraz historii wojskości.

Zmarł 7 lutego 1970 roku w Londynie, a jego ostatnie miejsce spoczynku znajduje się na cmentarzu Gunnersbury. Po 2009 roku, na mocy decyzji starosty pleszewskiego Michała Karalusa, zgodnie z wolą Bociańskiego, jego prochy zostały przeniesione do Pleszewa, gdzie z honorami wojskowymi zostały pochowane w kwaterze powstańców wielkopolskich na cmentarzu przy ul. Kaliskiej. Warto również zaznaczyć, że nie założył on rodziny.

Awanse

Ludwik Bociański w swojej karierze wojskowej przeszedł przez szereg awansów, które odzwierciedlają jego umiejętności i zaangażowanie w służbie. Oto szczegółowe etapy jego awansów:

• kapral – 1915,
• wicewachmistrz – 1916,
• chorąży – 1916,
• podporucznik – 1917,
• major – 1921,
• podpułkownik – 1923,
• pułkownik – 1929.

Ordery i odznaczenia

Ludwik Bociański był osobą, która otrzymała wiele zaszczytnych odznaczeń za swoje wybitne zasługi. Oto lista jego najważniejszych wyróżnień:

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 1560 (19 lutego 1922),
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (11 listopada 1936),
• Krzyż Niepodległości z Mieczami (17 września 1932),
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (9 listopada 1932),
• Krzyż Walecznych (przed 1923),
• Złoty Krzyż Zasługi (29 kwietnia 1925),
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921,
• Krzyż Żelazny II klasy (Prusy, przed 1918),
• Krzyż Komandorski Orderu Lwa Białego (Czechosłowacja, wręczono 1928),
• Krzyż Komandorski Orderu Korony Rumunii (Rumunia, przed 1928),
• Krzyż Komandorski Orderu Trzech Gwiazd (Łotwa, przed 1928),
• Krzyż Komandorski Orderu Białej Róży Finlandii (Finlandia, wręczono 1927),
• Krzyż Oficerski Orderu Białego Orła (Jugosławia, przed 1928),
• Krzyż Kawalerski Orderu Legii Honorowej (Francja, przed 1928).

Wszystkie oryginalne ordery i odznaczenia Ludwika Bociańskiego zostały trwale przytwierdzone do cokołu rzeźby Matki Boskiej Kozielskiej, znajdującej się w kościele św. Andrzeja Boboli w Londynie. Zostały tam złożone jako wota dziękczynne.

Upamiętnienie

Imię Ludwika Bociańskiego jest odznaczane przez różne instytucje edukacyjne, które mają na celu pomniki na jego cześć. Wśród nich wyróżniają się Zespół Szkół Publicznych w Komorowie oraz Technikum i Zasadnicza Szkoła Zawodowa w Marszewie. Dodatkowo, jego pamięć jest uhonorowana również w przestrzeni miejskiej, a mianowicie poprzez osiedle w Pleszewie i ulicę w Komorowie.

Znajdują się także tablice pamiątkowe, które zostały umieszczone w różnych lokalizacjach, aby upamiętnić jego wkład. Można je zobaczyć na gmachu Wielkopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w galerii „Wielkich Polaków”, na ścianie frontowej Starostwa Powiatowego w Pleszewie oraz w budynku Szkoły Podstawowej w Komorowie.

W 2012 roku w Pleszewie opublikowano książkę autorstwa Tomasza Wojtali zatytułowaną BOCIUN. Płk dypl. Ludwik Bociański (1892–1970), która przybliża życie i osiągnięcia tej ważnej postaci.

Publikacje

Jednym z kluczowych dzieł Ludwika Bociańskiego jest praca zatytułowana „O posunięciach władz administracji ogólnej w stosunku do mniejszości litewskiej w Polsce oraz o zamierzeniach w tym względzie na przyszłość”. Materiał ten, oznaczony jako ściśle tajny, został napisany z myślą o Ministerstwie Spraw Wewnętrznych.

Praca ta została opublikowana w Kownie w 1939 roku, a jej treść koncentruje się na analizie relacji władz administracyjnych z litewską mniejszością w Polsce, jak również na prognozach dotyczących przyszłych działań w tej kwestii.

---

Oceń: Ludwik Bociański

---