Bonawentura Kudlicz, znany również pod inicjałami B.K., to postać, która doskonale wpisuje się w historię polskiego teatru. Urodził się 12 lipca 1780 roku w Pleszewie, a jego życie zakończyło się 10 sierpnia 1848 roku w Warszawie.
Był nie tylko aktorem, ale także reżyserem teatralnym, co świadczy o jego wszechstronnych talentach artystycznych. Kudlicz doskonalił swój warsztat jako śpiewak basowy, a jego zdolności w dramatopisarstwie przyczyniły się do rozwoju polskiej dramaturgii.
Warto również zauważyć, że pełnił istotną rolę jako kierownik i dyrektor Szkoły Dramatycznej, gdzie kształcił nowe pokolenia artystów. Dodatkowo, jego zainteresowania sięgały także sfery wolnomularstwa, co pokazuje jego otwartość na różne aspekty życia społecznego i kulturowego.
Życiorys
Bonawentura Kudlicz zaczął swoje edukację w rodzinnym Pleszewie, a następnie kontynuował ją w Poznaniu. Jego debiut sceniczny miał miejsce w 1801 roku, gdy dołączył do zespołu W. Bogusławskiego, który gościnnie występował w Poznaniu. W tym czasie zagrał rolę Susceptowicza w sztuce „Szkoła obmowy” autorstwa R. Sheridana. Od tego momentu Kudlicz nawiązał długotrwały związek z warszawskim Teatrem Narodowym, który trwał ponad 40 lat.
W latach 1802–1809 występował gościnnie, głównie w sezonie letnim, z zespołem Bogusławskiego w takich miastach jak Poznań, Kalisz i Łowicz. W 1808 roku miał okazję wystąpić w Białymstoku, natomiast w 1811 roku zagrał w Gdańsku, a w 1812 roku w Wilnie, współpracując z zespołem L. A. Dmuszewskiego. W czasie swojej kariery w Teatrze Narodowym Kudlicz zaangażował się w działalność opozycyjną w stosunku do Bogusławskiego, stając się częścią grupy aktorów, która sprzeciwiała się jego kierownictwu.
Warte podkreślenia jest, że przez ponad dwa miesiące, od 1 maja do 10 lipca 1814 roku, pełnił funkcję współprzewodniczącego Zrzeszenia Aktorów, obok L.A. Dmuszewskiego i K. Kurpińskiego. Od 1 lipca 1814 roku Kudlicz zajął stanowisko reżysera Teatru Narodowego, które piastował przez 11 lat. Powrócił do tej funkcji również wiosną 1831 roku, ponownie na 11-letni okres.
Ważnym momentem w jego karierze było rozpoczęcie 4 lutego 1815 roku wykładów „dramatyki praktycznej” w Szkole Dramatycznej, które prowadził nieprzerwanie przez 28 lat, aż do 1843 roku. W tym samym czasie pełnił również rolę kierownika tej szkoły. Od 1821 roku dodatkowo nauczał w Konserwatorium Muzycznym, którym kierował J. Elsner.
W roku 1823 Kudlicz odbył podróż do Niemiec, zwiedzając teatry w Dreźnie i Berlinie. W latach 1823-1824 zarządzał występami gościnnymi warszawskiego teatru na deskach w Płocku, Poznaniu i Kaliszu. Przez pięć lat, od 15 lipca 1825 do 30 czerwca 1830, brał udział w komitecie wyłonionym przez Zrzeszenie Aktorów, który nadzorował teatr do czasu jego upaństwowienia. W roku 1829 objął kierownictwo nowo powstałego Teatru Rozmaitości.
Kudlicz był również znany ze swojego patriotycznego zaangażowania. Zmarł 10 sierpnia 1848 roku w Warszawie, a jego miejsce spoczynku znajduje się na warszawskich Powązkach (kwatera 12-6-2).
Twórczość
Ważniejsze dzieła
Bonawentura Kudlicz jest autorem wielu znamiennych utworów w dziedzinie dramatu i opery. Jego prace często nawiązywały do literatury niemieckiej oraz francuskiej, co widoczne jest w poniższej liście.
- Dzień wybawienia. Drama przetłumaczona z niemieckiego, z premierą w Warszawie 12 maja 1808, autorstwo ustalił E. Szwankowski w oparciu o publikację „Roczniki Teatru Narodowego Warszawa”,
- Oberon, król Elfów. Opera w trzech aktach, z premierą 1 czerwca 1810 roku w Warszawie, muzykę skomponował P. Wranitzky; autorstwo ustalone przez E. Szwankowskiego na podstawie źródeł J. G. Gieseckego oraz Ch. M. Wielanda,
- Hrabia Osmond, czyli dwaj wielkorządcy królestwa Galicji. Pięcioaktowa drama z niemieckiego, wystawiona w Warszawie 17 sierpnia 1810; autorstwo jest przypisywane według Estreichera, který wskazał na te dzieło tu jako Hrabia Osmond bratobójca,
- Omyłki na wszystkie boki, czyli figle Jędrusia. Komedia w pięciu aktach, która miała swoją premierę w Warszawie około 1810 roku; według Estreichera E. Szwankowski wskazał na influencje O. Goldsmitha,
- Ida, czyli zemsta spełniona. Opera składająca się z czterech aktów, jej premiera miała miejsce 19 kwietnia 1811, muzykę skomponował A. Gyrowetz; źródło z Estreicherem wskazuje A.F. Kotzebue jako autora,
- Podejrzliwy, czyli wszyscy są winni a niewinni. Komedia składająca się z czterech aktów, stworzona z niemieckiego wierszem, zaprezentowana w Warszawie 4 października 1811, według F.L. Schrödera,
- Don Juan. Fragmenty libretta do opery W.A. Mozarta przekł. eksperymentalnie około roku 1811; J. F. Królikowski podaje informację w „Prozodii polskiej”,
- Romans. Opera jednogłosowa z francuskiego, z premierą w Warszawie 26 marca 1812; według różnych źródeł datacja ich wystawienia jest różna, natomiast muzykę skomponował H. Berton,
- Rywal swego Pana. Komedia jednoaktowa przyszła do życia z francuskiego, widziana w Warszawie 3 maja 1812 roku,
- Skarb mniemany, czyli niebezpieczno podsłuchiwać pod drzwiami. Opera z jednego aktu, zaprezentowana 30 października 1812, muzykę stworzył E.H. Méhul,
- Gruba żałoba. Komedia w jednym akcie, na scenie warszawskiej 22 października 1813; muzykę skomponował H. Berton,
- Dwie bezsenne nocy. Drama w pięciu aktach wystawiona 25 lutego 1814, jej rękopis jest dostępny w Ossolineum,
- Opera naprędce, czyli aktorowie zmyśleni. Opera w jednym akcie według francuskiego, którą zaprezentowano 1 kwietnia 1814,
- Ludzie honoru. Drama w trzech aktach wystawiona 17 marca 1815; rękopis znajduje się w Bibliotece Teatru Warszawskiego,
- Skąpiec. Pięcioaktowa komedia, z premierą 11 listopada 1815,
- Dwaj Anglicy. Komedia w trzech aktach, zaprezentowana 28 czerwca 1818,
- Beniowski. Opera w trzech aktach, wystawiona w Warszawie w grudniu 1817, muzykę skomponował F.A. Boieldieu,
- Machabeusze, czyli wzięcie Jerozolimy. Drama w czterech aktach wprowadzona na scenę 26 maja 1820,
- Upiór. Melodrama w trzech aktach, widziana po raz pierwszy 8 kwietnia 1821,
- Nowy Kopciuszek, czyli Zofia. Komedia w czterech aktach, przetłumaczona przez B. K. i zaprezentowana 27 czerwca 1821,
- Nocleg w zamku. Operetka w jednym akcie, wystawiona 13 lipca 1821; muzykę napisał J. Damse,
- Ofiara Abrahama. Liryczna drama w czterech aktach, zaprezentowana 11 grudnia 1821,
- Teresa, czyli sierota z Genewy. Drama w trzech aktach z Warszawy, datowana na 1 lutego 1822,
- Powrót Stanisława żołnierza polskiego. Komedia jednoaktowa z tekstem E.A. Scriba, zaprezentowana 10 grudnia 1824,
- Szkoła dramatyczna. Komedia z wystawieniem 15 grudnia 1824 roku,
- Głuchy, czyli pełna oberża. Komedia w trzech aktach z premierą 8 maja 1826,
- Komiarczyk. Drama, która zadebiutowała 25 maja 1826,
- Nowy teatr. Quodlibet ze śpiewkami, prezentowane w Warszawie 27 września 1829,
- Mirandolina. Komedia w trzech aktach, zaprezentowana wokół roku 1835,
- Mój zięć. Komedia jednoaktowa, wystawiona 25 lutego 1842 roku,
- Kat z Amsterdamu. Drama w trzech aktach według Estreichera.
Listy
W swoich korespondencjach Kudlicz pozostawia ślady swoich działań artystycznych oraz myśli. Na przykład:
- Od L. Osińskiego z 9 sierpnia 1817, opublikowane przez E. Szwankowskiego w „Pamiętniku Teatralnym” 1962, zeszyt 1.
Przypisy
- Cmentarz Stare Powązki: BONAWENTURA KUDLICZ, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 10.12.2019 r.]
- Ludwik Hass, Sekta farmazonii warszawskiej, Warszawa 1980 r., s. 440.
Pozostali ludzie w kategorii "Kultura i sztuka":
Marian Bogusz | Hugo Leichtentritt | Marian Banasiewicz | Teodor Jeske-Choiński | Leszek Kostuj | Tomasz Bednarek (aktor) | Paulla | Zofia Karczewska-Markiewicz | Aldona RóżanekOceń: Bonawentura Kudlicz